»» Nội dung bài viết:
Cảm nghĩ về bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến.
I. Mở bài:
– Nguyễn Khuyến được tôn vinh là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam. Thơ ông gắn với làng quê bình dị, xanh tươi và hồn hậu. Bạn đến chơi nhà là tác phẩm tiêu biểu của ông, được sáng tác khi ông ở ản tại quê nhà. Mượn câu chuyện bạn thân đến thăm nhà, tác giả đã thể hiện tình cảm gắn kết chân thành, giản dị đến bất ngờ.
II. Thân bài:
1. Niềm vui lớn khi gặp bạn đến thăm nhà: “Đã bấy lâu nay bác đến nhà”.
– Mở đầu bài thơ là những lời kể, lời tâm sự thể hiện niềm vui của tác giả khi bạn tới chơi nhà: “Đã bấy lâu nay” có nghĩa là đã một thời gian dài trôi qua rồi hôm nay nhà thơ mới có thể gặp lại bạn ngay tại ngôi nhà của mình.
– Sự phá cách của tác giả ở chỗ: trong thể thơ bát cú Đường luật thì phần đề thường có 2 câu (phá đề, thừa đề) nhưng ở bài thơ này chỉ có một câu.
– Câu thơ như một lời chào hỏi mừng rỡ, thân tình của chủ nhân trước việc đến thăm của một người bạn già xa cách đã lâu ngày
– Cách gọi “bác” vừa dân dã, vừa kính trọng, thể hiện sự gắn bó lâu dài, mật thiết giữa hai người.
2. Lời phân trần, thanh minh chân thành của chủ nhân về sự tiếp đón thiếu chu đáo của mình.
“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có”
+ Năm câu thơ là những lời tâm sự của các giả khi bạn đến chơi nhà nhưng lại không có gì để tiếp đãi bạn. Ngôn ngữ thơ như lời nói tự nhiên, mộc mạc của một ông lão nhà quê: Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa (lí do thứ nhất), Ao sâu nước cả khôn chài cá (lí do thứ hai), Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà (lí do thứ ba), qua đó bạn đọc thấy được cuộc sống giản dị, mộc mạc của tác giả nơi quê nhà.
+ Tiếp tục phân trần thêm hai lí do: Cải chửa ra cây, cà mới nụ, Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa. Tính chất hài hước nằm ở ý: nhà có đủ cả, chẳng thiếu thứ gì (cá, gà, cải, cà, bầu, mướp…), chỉ tiếc là đều đang độ dở dang, chưa dùng được, nên đành tạ lỗi với khách. Nói có nhưng thực chất là không, vì cuộc sống của nhà thơ ở chốn quê nghèo rất thiếu thốn.
+ Sự thiếu thốn được đẩy lên cực điểm: Đầu trò tiếp khách, trầu không có (bắt nguồn từ câu: Miếng trầu là đầu câu chuyện trong dân gian nói về cách tiếp khách thông thường nhất, tối thiểu nhất cũng phải có trầu và nước.
+ Lời thơ nhịp nhàng với nhịp điệu 4/3 khiến cho đoạn thơ trở nên mềm mại, uyển chuyển, dễ đi sâu vào lòng người.
3. Khẳng định tình bạn tri kỉ, thắm thiết, keo sơn: “Bác đến chơi đây ta với ta”.
+ Tưởng chừng những sự thiếu thốn ở trên đã là quá đủ rồi nhưng khi đọc đến đây ta còn thấy rằng nhà thơ quả là người thật vui tính, biết trêu đùa người khác.
+ Bạn đến chơi nhà mà miếng trầu cũng không có để cho bạn nhưng thực ra đó chỉ là lời nói vui đùa của tác giả dành cho bạn của mình mà thôi.
+ Tình cảm bạn bè thiêng liêng giữa hai người bằng hữu.
+ Điều quan trọng mà nhà thơ muốn nhấn mạnh đó chính là câu thơ cuối “Bác đến chơi đây, ta với ta”.
+ Dù nghèo về vật chất nhưng tình cảm bạn bè lúc nào cũng đong đầy, chan chứa.
+ Quan hệ bạn bè ở đây được xây dựng trên cơ sở tình cảm yêu thương chân thật chứ không phải là những thứ vật chất tầm thường.
+ Nếu như người bạn của tác giả là một người ưa vinh hoa phú quý, ưa cuộc sống giàu sang thì chắc chắn sẽ không lặn lội tới miền quê nghèo để thăm nhà thơ.
+ Cụm từ “ta với ta” dùng để chỉ nhà thơ và người bạn của mình, tuy hai mà một, tình cảm gắn bó hòa quyện không gì có thể chia cắt được.
→ Tóm lại vật chất chẳng có gì, thôi thì: Bác đến chơi đây, ta với ta. Câu thơ này là linh hồn của bài thơ. Tất cả sự mừng rỡ, quý trọng, chân tình đều hội tụ ở ba từ ta với ta. Chủ và khách, bác và tôi đã hòa làm một. Quả là tình bạn già sâu sắc, cảm động không có gì so sánh được.
III. Kết bài:
– Bài thơ là tấm lòng chân thành của Nguyễn Khuyến dành cho người bạn già đáng kính đến chơi nhà. Có thể nói, bài thơ tươi ở cảnh sắc dường như vẫn phập phồng hơi thở tự nhiên, tươi ở tình người cao khiết, vượt lên mọi lẽ thông thường.
– Liên hệ của bản thân.
* Dàn bài 2:
Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến.
- Mở bài:
– Nguyễn Khuyến là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca trung đại Việt Nam. Thơ Nguyễn Khuyến nói lên tình yêu quê hương đất nước, gia đình, bè bạn; phản ánh cuộc sống của những con người khổ cực, thuần hậu, chất phác; châm biếm, đả kích thực dân xâm lược, tầng lớp thống trị, đồng thời bộc lộ tấm lòng ưu ái đối với dân, với nước.
– Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” ra đời trong thời gian Nguyễn Khuyến đã cáo quan về sống ẩn dật tại quê nhà, nội dung thể hiện tình bạn già khăng khít, keo sơn giữa hai vị quan thanh liêm đều đã rời xa vòng danh lợi. Tình cảm chân thành ấy đã vượt qua mọi nghi lễ tầm thường của cuộc sống.
- Thân bài:
1. Câu thơ đầu thể hiện niềm vui của nhà thơ khi có bạn đến thăm: “Đã bấy lâu nay bác đến nhà”. Đó vừa là lời chào, vừa là tiếng reo vui sướng của tác giả.
– Sự phá cách của tác giả ở chỗ: trong thể thơ bát cú Đường luật thì phần đề thường có 2 câu (phá đề, thừa đề) nhưng ở bài thơ này chỉ có một câu.
– Câu thơ tự nhiên như một lời chào hỏi mừng rỡ, thân tình của chủ nhân trước việc đến thăm của một người bạn già xa cách đã lâu ngày,
– Cách gọi “bác” vừa dân dã, vừa kính trọng, thể hiện sự gắn bó lâu dài, mật thiết giữa hai người.
– “ Đã bấy lâu nay” : khiến cho em liên tưởng đến khoảng thời gian dài, ngày nối ngày…
– Nơi gặp gỡ của Nguyễn Khuyến là ở “nhà ”. Trước mắt em như hiện lên hình
ảnh ngôi nhà của Nguyễn Khuyến: đơn sơ, bình dị, ấm cúng
2. Lời phân trần, thanh minh của chủ nhân về sự tiếp đón thiếu chu đáo của mình:
“Trẻ thời đi vắng chợ thời xa,
Ao sâu nước cả khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà,
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa,
Đầu trò tiếp khách trầu không có.”
– Nhà thơ đã nhấn mạnh tính huống éo le: Đã lâu ngày bạn mới đến chơi, biết lấy gì để đãi bạn? Bởi vì nhà có người nhưng đã đi vắng hết; nhà có ao sâu nhưng không có chài lưới để bắt cá; gà thì không thiếu nhưng rào thưa chẳng thể đuổi bắt được; vườn cũng lắm rau quả nhưng tất cả chỉ mới ươm nụ, nảy chồi. Kể cả miếng trầu không tiếp khách cũng không có. Thật là hoàn cảnh dở khóc dở cười. Có tất cả mà chẳng có gì.
– Đoạn thơ thể hiện nụ cười hóm hỉnh của nhà thơ. Cuộc sống thanh bạch, giản dị của một nhà nho sẵn sàng treo ấn từ quan về ở ẩn, Từ bỏ quan trường xôn xao để vui thú điền viên, giữ gìn khí tiết. Đọc đoạn thơ, trước mắt ta như hiện lên hình ảnh đầy màu sắc hương thơm của khu vườn. Tất cả đều là hoa thơm, trái lành, bình dị, dân dã tạo nên cuộc sống bình dị, chất phác, tuy nghèo khó mà thanh cao.
3. Câu thơ cuối khiến cho người đọc cũng cảm động trước tình bạn cao quý của nhà thơ: “Bác đến chơi đây ta với ta”.
– Chỉ bằng một câu thơ kết, nhà thơ đã biến những cái không có ở sáu câu trên trở thành vô nghĩa, không quan trọng. Bởi cái có là tình bạn…..
– Nguyễn Khuyến thành công trong việc sử dụng cụm đại từ “ta với ta” độc đáo. “Ta” là chỉ chính mình. “Ta” cũng là chỉ bạn. Mình và bạn tuy hai mà một, tuy một mà hai, tất sẽ hiểu lòng nhau. Mình chẳng cầu chi cao sang, đầy đủ, chẳng trọng ăn uống này nọ, chỉ quý ở tấm lòng dành cho nhau. Hẳn là bạn cũng thế.
– Trong bài thơ “Qua đèo Ngang” của bà Huyện Thanh Quan cũng đã một lần sử dụng kết cấu ấy:
“Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta”.
– Ba từ: “ta với ta” là tâm điểm, trọng tâm của bài. Đó là nồng thắm tình cảm bạn bè chân thành, thanh tao, trong sáng. Và đằng sau những câu từ bình dị kia là hai tình cảm chân chất, nhỏ nhẹ mà hóm hỉnh đang hướng về nhau. Tình cảm chính là điều mà tác giả mong đợi, khao khát nhất, và chỉ mình nó cũng là đủ để sưởi ấm một buổi trò chuyện, gặp mặt.
– Bài thơ với lời lẽ tự nhiên, vui vẻ, trong sáng, toát lên được sự hiếu khách của chủ nhà trước một vị khách quý. Tuy thiếu vắng, ngay đến cả cái tối thiểu để tiếp khách như miếng trầu cũng không có thì câu cuối cùng lại là sự bất ngờ, đầy lý thú và cũng chất chứa những cảm xúc dạt dào, khó tả. Tình bạn ấy vượt lên trên cả nhưng lễ nghi tầm thường.
– Khác với bài thơ “Bạn đến chơi nhà”, “ta với ta” trong bài thơ “Qua đèo Ngang” chỉ một đối tượng duy nhất: đó là cái tôi cô đọc của tác giữa giữa bao la vũ trụ. “Ta với ta” thể hiện nỗi buồn tận cùng của nhà thơ trước khung cảnh đất trời man man.
– Tóm lại vật chất chẳng có gì, thôi thì: Bác đến chơi đây, ta với ta. Câu thơ này là linh hồn của bài thơ. Tất cả sự mừng rỡ, quý. trọng, chân tình đều hội tụ ở ba từ ta với ta. Chủ và khách, bác và tôi đã hòa làm một. Quả là tình bạn già sâu sắc, cảm động không có gì so sánh được.
- Kết bài:
– Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cũ đường luật với âm, luật được niêm, đối một cách chặt chẽ. Tuy thế vẫn không làm mất đi cái dáng vẻ phóng khoáng, hóm hỉnh của hồn thơ dân tộc Nguyễn Khuyến. Kết hợp với nghệ thuật lặp từ tinh tế, nhà thơ đã khéo léo dựng lên một tình huống khó xử để thử thách tình bạn. Qua đây tác giả đã truyền tải một thông điệp ý nghĩa về tình bạn vô tư, trân chính, đích thực.
Xem thêm:
