»» Nội dung bài viết:
Đọc hiểu văn bản:
Cây sồi mùa đông
(Iu-ri Na-ghi-bin)
(Ngữ văn 8, Chân trời sáng tạo)
I. Tìm hiểu chung.
1. Tác giả: Yuri Nagibin.
+ Iu-ri Na-ghi-bin là một nhà viết kịch người Nga. Ông đã sáng tác ra những tác phẩm để đời trong đó có những tác phẩm là truyện ngắn, truyện dài và tiểu thuyết.
2. Tác phẩm.
– Xuất xứ: in trong Người thầy đầu tiên.
– Bố cục:
* Tóm tắt: Truyện kể về chú bé Xa-vu-skin thường đi học muộn và câu trả lời (được cho là sai) của em trong tiết học từ vựng của cô An-na Va-xi-li-ép-na khi em nhất quyết khẳng định “cây sồi mùa đông” là danh từ. Điều này khiến cho cô giáo muốn tìm hiểu lí do đi học muộn của cậu bé. Sau chuyến đi vào rừng cùng chú bé Xa-vu-skin, cô giáo đã hiểu lí do chủ bé chọn đi con đường rừng để đến trường dù đường đó xa hơn, khiến em thường xuyên đi học muộn và vì sao cậu bé khăng khăng cho rằng “cây sồi mùa đông” là danh tử. Đồng thời, cô phát hiện được vẻ đẹp của một tâm hồn trẻ thơ trong sáng, nhân hậu, yêu thiên nhiên, trân trọng mọi sự sống. Từ đó, cô đã tự phê phán những bài giảng khô khan, chưa hiểu hết vẻ đẹp của tiếng mẹ đẻ cũng như vẻ đẹp muôn màu của cuộc sống.
II. Đọc hiểu văn bản
1. Tình cảm mà cậu bé Xa-vu-skin đã dành cho cây sồi và loài vật trong khu rừng.
– Tâm hồn trong sáng, đẹp đẽ, hài hoà với thiên nhiên kì diệu:
+ Xa-vu-skin giới thiệu về cây sồi hết sức yêu thương, tự nhiên như giới thiệu một người quen cũ của mình với cô giáo: “Nó đây này, cây sồi mùa đông”.
– Cậu có tấm lòng nhân hậu, yêu thương từ những động vật bé nhỏ, bình thưởng nhất cho đến cây sồi hùng vĩ, cao lớn:
+ Cậu cố gắng vần một măng tuyết để tìm con nhóm sống dưới một cái hố, ân cần đắp cho nhóm tấm chăn mộc mạc và trò chuyện với con nhóm, khen ngợi nó rất dịu dàng: “Nó tự ủ ấm mới khéo chứ!”.
+ Lời dặn cô An-na Va-xi-li-ép-na khi gặp các con thú có sừng trên đường về: “cô chỉ cần giơ gậy làm nó sợ thôi, không nên đánh nó, nó sẽ “giận và bỏ rừng đi biệt mất”. Lời dặn này thể hiện tình yêu, sự lo lắng, quan tâm mà chú bé dành cho các loài vật.
– Xa-vu-skin là cậu bé rất tinh tế, biết cách lo lắng, quan tâm, dịu dàng, chu đáo:
+ Xa-vu-skin bởi tuyết, đưa cô giáo đi thăm hỏi thế giới bé nhỏ sống dưới gốc cây sồi mùa đông: con nhái, bọ dừa, thằn lằn, rệp cây.
+ Đứng từ xa để bảo vệ cho cô giáo sau giây phút cô trò chia tay nhau.
+ Cảm giác buồn, cúi đầu xuống khi cô giáo An-na Va-xi-li-ép-na bảo chủ bé phải đi học bằng đường nhựa, không được đi tắt qua rừng để thăm cây sồi và các loài sinh vật. Khi cô giáo nói chú bé có thể được đi tắt qua rừng, Xa-vu-skin không dám hứa với cô em sẽ không đi học trễ. Vì em hiểu, mỗi khi đi qua con đường này, tình yêu dành cho cây sồi và các loài vật sẽ mu chân em lại.
2. Ý nghĩa nhân văn của truyện.
– Bằng những trải nghiệm thực tế mà Xa-vu-skin tự tìm ra được đã khiến cho cô giáo hết sức bất ngờ về những điều thú vị trong khu rừng. Chính điều đó đã giúp cô biết được rằng lí do vì sao mà cậu bé lại hay đi đến trường muộn. Qua những lời kể của Xa-vu-skin đã cho chúng ta hiểu ra rằng kiến thức mà chúng ta có không bao giờ là đủ cả, chúng ta cần phải học hỏi thêm từ nhiều nguồn cũng như từ nhiều người khác.
– Ở phần cuối truyện, cô An-na Va-xi-li-ép-na “bỗng hiểu rằng cái kì diệu nhất trong khu rừng này không phải là cây sồi mùa đông” và gọi Xa-vu-skin là “chú bé công dân tuyệt diệu và bí ẩn của tương lai” vì:
– Tâm hồn chủ bé chứa đựng một tình yêu rộng lớn, thuần khiết, nâng niu sự sống của muôn loài. Tuy nhiên, vẻ đẹp của thế giới tâm hồn bên trong chủ bé Xa-vu-skin lại không dễ nhận thấy, nó là một “bí ẩn”, một thách thức cho những nhà sư phạm trong quá trình thấu hiểu học sinh, đồng cảm với những cảm xúc, rung động của chúng.
– Cây sồi chứa đựng sự sống diệu kì của tự nhiên, chú bé Xa-vu-skin chứa đựng sự sống, sức mạnh của tương lai một dân tộc: Những công dân nhân hậu, hiểu biết như chú bé chính là thế hệ sẽ phát triển đất nước. Tuy nhiên, đó cũng là những công dân bị ảnh vì thế giới trí tuệ, tâm hồn của các em cần được khơi gợi, đánh thức bằng sức mạnh của giáo dục. Đó chính là sứ mệnh của người thầy, của những bài giảng truyền cảm hứng và tình yêu đến từ những nhà giáo dục như cô An-na Va-xi-li-ép-na.
– Trong tác phẩm này tác giả đã sử dụng chủ yếu biện pháp nghệ thuật nhân hóa để mọi chi tiết trong tác phẩm như có hồn hơn. Đặc biệt hơn cả là để hệ sinh thái dưới gốc cây sồi tăng thêm phần sinh động mà không bị quá đơn điệu.
– Chi tiết nổi bật trong tác phẩm này chắc hẳn phải là chi tiết cô giáo An-na Va-xi-li-ep-na nhận ra rằng mình đã hiểu nhầm cậu học trò bé nhỏ. Từ chi tiết này đã cho người đọc thấy được rằng mọi kiến thức mà chúng ta có đều phải tích lũy từ những trải nghiệm thực tế. Giống như cậu bé Xa-vu-skin vậy, cậu bé đã tìm ra danh từ cây sồi mùa đông thông qua trải nghiệm thực tế của bản thân.
III. Tổng kết.
– Nội dung: Qua câu chuyện của cô giáo An-na Va-xi-li-ep-na và học trò của cô, Va-xu-skin, tác phẩm đã cho chúng ta thấy được bức tranh đẹp đẽ của thiên nhiên mùa đông thông qua con đường đi học của Xa-vu-skin. Qua đó, nhà văn muốn gửi đến người đọc qua câu chuyện này: Sứ mệnh của giáo dục là cần nuôi dưỡng vẻ đẹp tâm hồn của học sinh đồng thời con người cần sống hài hòa với thiên nhiên, nâng niu mọi sự sống.
– Nghệ thuật: Truyện sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hoá; từ ngữ miêu tả giàu tính tượng hình, tượng thanh. Cốt truyện đặc sắc, thú vị, giàu tính nhân văn.
Xem thêm:
