Soạn bài: Thực hành tiếng Việt: Biện pháp tu từ điệp thanh và biện pháp tu từ điệp vần – Ngữ văn 9, Kết nối tri thức
Câu 1: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ điệp thanh trong các trường hợp dưới đây:
a. Khóc anh không nước mắt
Mà lòng đau như thắt
Gọi anh chửa thành lời
Mà hàm răng dính chặt.
(Hoàng Lộc, Viếng bạn)
b. Ô hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông…
(Bích Khê, Tì Bà)
c. Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
(Quang Dũng, Tây Tiến)
Trả lời:
a. Khóc anh không nước mắt
Mà lòng đau như thắt
Gọi anh chửa thành lời
Mà hàm răng dính chặt.
– Biện pháp tu từ điệp thanh thể hiện qua: những danh từ, tính từ sử dụng thanh bằng, động từ sử dụng thanh trắc (khóc, thắt, gọi, dính).
* Tác dụng:
+ Tập trung miêu tả hành động, làm những hành động trở nên mạnh mẽ, mang sắc thái nặng nề, đau buồn.
+ Tạo nhịp điệu, sự hài hòa trong khổ thơ.
b. Ô hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông…
– Biện pháp tu từ điệp thanh thể hiện qua: cả bài thơ sử dụng thanh bằng
* Tác dụng:
+ Tạo cảm xúc êm ái, nhẹ nhàng, thoảng chút buồn cho giọng điệu bài thơ.
+ Tạo tính nhạc và sự hài hòa.
c. Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
– Biện pháp tu từ điệp ngữ thể hiện qua: lặp lại thanh điệu qua từng nhóm âm tiết:
+ Câu thơ thứ nhất: trắc – bằng – trắc.
+ Câu thơ thứ ba: bằng – trắc – bằng.
* Tác dụng:
+ Tạo giọng điệu dồn dập, hào hùng.
+ Nhấn mạnh sự hùng vĩ, nguy hiểm của rừng núi.
Câu 2. Trong bài thơ Tiếng đàn mưa, biện pháp tu từ điệp thanh được Bích Khê sử dụng rất đặc biệt: điệp thanh theo từng nhóm âm tiết trong cùng một câu thơ. Hãy làm rõ tác dụng của biện pháp tu từ này trong bài thơ.
Trả lời:
– Trong bài thơ Tiếng đàn mưa, biện pháp tu từ điệp thanh được Bích Khê sử dụng là điệp thanh theo từng nhóm âm tiết trong cùng một câu thơ. Cụ thể, trong các câu thơ 1,2,5,9,13 có thứ tự thanh điệu là bằng – bằng- trắc; câu thơ 10 có thứ tự thanh điệu là trắc – bằng – bằng.
– Tác dụng của biện pháp tu từ này trong câu:
+ Tạo cho người đọc cảm giác về sự xuất hiện đều đặn, tuần hoàn, nhịp nhàng của các sự vật trong mưa.
+ Giúp tác giả nhấn mạnh vào cảm xúc được truyền tải qua bài thơ: cảm giác nhớ nhung, bồi hồi, chán nản.
+ Tạo tính nhạc dồn dập, hài hòa.
Câu 3: Chỉ ra và cho biết tác dụng của biện pháp tu từ điệp vần trong đoạn thơ dưới đây:
Rơi hoa hết mưa còn rả rích,
Càng mưa rơi càng tích bóng dương
Bóng dương với khách tha hương
Mưa trong ý khách muôn hàng lệ rơi.
(Bích Khê, Tiếng đàn mưa)
Trả lời:
– Biện pháp tu từ điệp vần được thể hiện qua: điệp vần “ương” và vần “ich”.
* Tác dụng:
+ Tăng nhạc tính, tạo sự trùng điệp về âm hưởng buồn bã, nhớ nhung.
+ Nhấn mạnh ấn tượng về khung cảnh mưa chiều cô đơn, đồng thời truyền tải cảm xúc đau khổ, sầu não của người khách tha hương.
+ Tạo tính liên kết và sự nhịp nhàng, hài hòa trong thơ.
