Truyền thuyết nàng Hiao
Truyền thuyết kể rằng, vào thời kì đẻ đất, đẻ nước, trên miền thượng đã có một bộ tộc người sinh sống. Giữa đại ngàn xanh thẳm, ngôi làng Kơđư rộn ràng tiếng chiêng, tiếng cồng suốt ngày đêm. Họ chặt cây làm nhà, phát nương trỉa lúa, trỉa ngô, cuộc sống hết sức trù phú.
Trong làng có một cô gái tên là Hiao, con gái của tộc trưởng. Năm tròn 16 tuổi, Hiao xinh đẹp khác thường. Dáng nàng thon thả, dịu dàng như như ngọn tre, ngọn trúc buông cành ngang suối. Tóc nàng mượt mà, mềm mại như nước suối Rơpơi mùa thu lững lờ trôi. Mắt nàng long lanh hơn cả những vì sao trên trời cao. Nàng có giọng nói trong trẻo như tiếng nước chảy qua khe đá, vi vút như tiếng gió thổi qua rừng lồ ô, nhẹ nhàng như đêm mưa thì thầm trên đỉnh núi, ai nghe cũng say đắm. nàng có giọng hát ngọt ngào khiến cho cả đất trời mê mị. Mỗi khi nàng cất tiếng hát làm cho gió ngàn ngừng thổi, nước ngừng trôi, cây thôi xào xạc, chim cá, muôn loài đều vểnh tai lắng nghe quên cả đi kiếm ăn. Các chằng trai trong làng ai cũng mơ ước được lấy nàng làm vợ. Nhưng trưởng làng rất khó tính nên chưa ai dám đến cầu hôn.
Hiao thường thích dạo chơi trên những đỉnh núi cao, ngắm nhìn trời đất và muôn hoa. Nàng đi đến đâu, chim chóc, bướm ong bay theo đó. Chim chóc ríu rít bàn tán về sắc đẹp của nàng còn bướm ong tranh nhau đậu lên nơi nào nàng vừa chạm đến.
Trong làng, có chàng trai tên là Kpă, vốn rất hiền lành và tốt bụng. Cha mẹ chàng suốt đời chăn bò cho nhà trưởng làng ở trên núi cao, ít khi được về với làng. Khi sinh Kpă, người mẹ qua đời, Kpă sống cùng cha cho đến năm 11 tuổi, cha chàng cũng rời bỏ chàng đi. Chưa một lần chàng được về với làng nên cũng không biết đường về. Mỗi năm, trưởng làng cử người lên bắt bò về, chàng cũng chẳng buồn theo về vì ở làng chàng có ai thân thiết đâu.
Một hôm, đang ngủ trưa trên ngọn cây cao, Kpă bỗng nghe tiếng hát trong trẻo vọng về từ phía rừng xa. Chưa bao giờ chàng được nghe tiếng hát hay đến như vậy. Tiếng hát lanh lảnh theo gió theo mây đến khắp chốn rừng già, lúc vút cao lên tận trời cao, lúc cuộn xuống khe suối, vực sâu rồi dịu dàng đọng lại trên lá, trên hoa.
Kpă vội nhảy xuống đất, nhằm hướng có tiếng hát mà đi. Chàng cứ đi, đi ,mãi. Tiếng hát không ngừng vi vút trên cao, cả chim rừng cũng cùng bay theo chàng không ngừng ríu rít. Ở chốn đại ngàn chungscungx chưa từng nghe tiếng hát nào mê ly đến thế. Chàng đã băng qua mấy ngọn núi, lội qua mấy dòng sông mà tiếng hát nghe chừng còn ở mãi xa. Chàng đi đến cuối buổi chiều thì không còn nghe tiếng hát nữa. Có lẽ người con gái đã trở về nhà. Đêm ấy chàng ở lại cạnh mé bờ sông, chờ đến sáng mai lại đi tiếp nhưng ba ngày chờ đợi chẳng còn nghe âm thanh ngọt ngào ấy nữa. Sáng ngày thứ tư chàng chán nản định quay về thì bỗng lại nghe giọng hát trong trẻo tràn đến. Chàng lại di. Lần này chàng nghe tiếng hát đã rất gần, rất gần phía sau đỉnh núi.
Khi vượt lên đỉnh núi, nhìn xuống bình nguyên, chàng không khỏi ngỡ ngàng. Kìa có một người con gái tóc dài như mây, dáng mềm như nước đang uyển chuyển ca múa cùng chim chóc và muôn loài tựa hồ như trong tiên cảnh. Đó là nàng Hiao, con gái tộc trưởng làng Kơđư. Nàng say sưa hát mà không hề hay biết có người đang đến gần. Bỗng nhiên chim rừng im bặt, ong bướm tản ra, nàng giật mình hay có người đang trộm nghe nàng hát thì Kpă đã đến gần sau lưng. Lần đầu tiên nàng nhìn thấy người đàn ông xa lạ nên không khỏi e lệ. Ánh mắt Kpă nhìn nàng say mê, còn Hiao cũng không khỏi ngưỡng mộ vẻ tuấn tú và lực lưỡng của chàng.
Từ đó hai người thường xuyên gặp nhau ở chân núi này mà không ai hay biết. Chim chóc, ông bướm muôn loài ngày đêm ca ngợi mối tình đẹp nhất thế gian nay.
Đến khi trưởng tộc biết được sự việc thì Hiao đã có mang. ngài vô cùng giận dữ. Để trừng phạt Kpă đã mạo phạm danh dự gia tộc và để tạ lỗi với thần linh, ngài ra điều kiện:
– Ở trên núi Hơjan có một con hổ trắng. Nó thường xuống đây bắt người. Hãy đi bắt con hổ ấy về cho ta, ta sẽ tha tội.
Hiao nghe xong quỳ sụp trước mặt van xin:
– Xin cha hãy tha thứ cho sự dại dột của con. Đó là một con hổ đã thành tinh, xưa nay chưa ai làm gì được nó. Bảo chàng bắt nó khác nào kêu chàng đi vào chỗ chết. Xin cha hãy xót thương cho đứa con trong bụng con mà tha cho chàng.
Trưởng tộc không nói gì thêm, lặng lẽ đi vào trong. Dù ông rất thương Hiao, con gái ông nhưng không thể không trừng phạt Kpă theo ý nghuyện của làng. Còn Kpă biết đó là cơ hội duy nhất để chàng có được vợ nên hết lời khuyên nhủ nàng. Sáng hôm sau chàng vội vã lên đường. Chàng đã lội qua 7 con sông, băng qua 9 cánh rừng, vượt lên 12 ngọn núi cuối cùng cũng đến được núi Hơjan. Nhìn ngọn núi âm u, âm khí bốc lên ngùn ngụt khiến chàng không khỏi rùng mình. Nhưng nghĩ đến Hiao đang trong nước mắt đau khổ đợi chờ chàng về, chàng mạnh mẽ bước tới.
Hôm đó cả vu trụ đã chứng kiến một trận ác chiến chưa từng có giữa chàng hiệp sĩ Kpă và chúa sơn lâm. Tiếng chàng vang lên hung hãn, tiếng chúa sơn lâm gầm thét, hai sức mạnh quần nhau kịch liệt tạo nên một khung cảnh dữ dội kinh hồn. Chim chóc, muôn thú đều lánh xa. Cuối cùng, chúa sơn lâm cũng bị chàng giáng nhát búa chí mạng chết trong vũng máu.
Giết được hổ trắng, Kpă hăm hở trở về. Nhưng chàng cũng bị thương quá nặng, băng qua mấy ngọn núi cuối cùng chàng cũng gục ngã bên dòng suối. Máu chàng loang vào dòng suối chảy về đến làng. Biết là có chuyện chẳng lành, mọi người liền hoảng hốt đi tìm. Hiao bụng mang dạ chửa vừa khóc vừa chạy theo. Đến khi tìm thấy Kpă nằm bất động trên tảng đá xanh, quá đau đớn nàng rút dao tự vẫn. Máu nàng hòa vào xác chồng, loang đỏ cả một đoạn nước thật thương tâm. Đến khi dân làng tìm đến thì xác nàng cũng đã cứng, không thể tách rời khỏi Kpă. Không nỡ chia lìa đôi tình nhân thủy chung ấy, dân làng đã lấp hai cái xác chung một nấm mồ.
Đến năm sau, có người đi ngang nơi ấy, thấy trên ngôi mộ mọc lên một loài cây chưa từng thấy. Cánh lá của nó dài rũ rượi và nở ra một bông hoa màu đen tuyền như bóng tối.
