Soạn bài: "Cảnh ngày hè" (Nguyễn Trãi)

»» Nội dung bài viết:

CẢNH NGÀY HÈ
(Bảo kính cảnh giới, bài 43)
– NGUYỄN TRÃI –

I. Tìm hiểu chung.

1. Tác giả :

– Nguyễn Trãi (1380 – 1442) quê ở Hải Dương.

– Là nhà ngoại giao, quân sự, chính trị tài ba.

– Là nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc.

2. Tập thơ Quốc âm thi tập :

– Tập thơ Nôm sớm nhất gồm 254 bài, đánh dấu sự phát triển của thơ tiếng Việt.

– Nội dung : phản ánh vẻ đẹp của con người Nguyễn Trãi.

– Nghệ thuật : sáng tạo thể thơ Nôm Đường luật, xen câu lục ngôn với thất ngôn.

– Bố cục : 4 phần (SGK)

3. Tác phẩm Cảnh ngày hè :

a. Xuất xứ :

Bài thơ 43 trong mục Bảo kính cảnh giới – phần Vô đề.

b. Hoàn cảnh sáng tác :

Khoảng những năm 1438 – 1439 khi tác giả về nghỉ ở Côn Sơn.

c. Thể thơ : Thất ngôn Đường luật xen lục ngôn.

d. Bố cục :

– Sáu câu đầu : Cảnh ngày hè.

– Hai câu cuối : Tấm lòng Nguyễn Trãi.

II. Đọc – hiểu văn bản.

1. Vẻ đẹp rực rỡ của bức tranh thiên nhiên.

a. Bức tranh ngày hè sinh động và đầy sức sống :

– Màu sắc :

+ Màu lục của lá hòe.
+ Màu đỏ của hoa lựu.
+ Màu hồng của hoa sen.

– Âm thanh :

+ Tiếng ve – đặc trưng mùa hè.
+ Tiếng lao xao chợ cá – đặc trưng làng chài.

– Hình ảnh : hòe, thạch lựu, hồng liên trì.

⇒ Sự kết hợp giữa màu sắc, âm thanh, hình ảnh làm cho bức tranh mùa hè trở nên sinh động, đầy sức sống.

b. Sự giao cảm tinh tế giữa nhà thơ và cảnh vật :

– Nhà thơ đón nhận cảnh vật bằng nhiều giác quan : thị giác, thính giác, khứu giác.

– Hòa màu sắc, âm thanh, đường nét theo qui luật của cái đẹp trong hội họa, âm nhạc

→ Bức tranh thiên nhiên có hình, có hồn, gợi tả, sâu lắng.

– Tình yêu thiên nhiên, cuộc sống của Nguyễn Trãi.

+ Mọi hình ảnh đều sống động: hòe lục đùn đùn, rợp mát như giương ô che rợp; thạch lựu phun trào sắc đỏ, sen hồng đang độ nức ngát mùi hương.

+ Mọi màu sắc đều đậm đà: hòe lục, lựu đỏ, sen hồng.

– Cả thiên nhiên và cuộc sống con người đều tràn đầy sức sống. Điều đó cho thấy một tâm hồn khát sống, yêu đời – mãnh liệt và tinh tế, giàu chất nghệ sĩ của tác giả.

3. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi.

– Điển tích : Ngu cầm

– Mơ ước :

+ Vua anh minh.
+ Dân có cuộc sống no đủ, hạnh phúc.

– Câu kết ngắt nhịp 3/3 → Dồn nén cảm xúc ồn Tấm lòng ưu ái với dân, với nước của tác giả.

– Đắm mình trong cảnh ngày hè, nhà thơ ước có cây đàn của vua Thuấn, gảy khúc Nam phong cầu mưa thuận gió hòa để “Dân giàu đủ khắp đòi phương”.

– Lấy Nghiêu, Thuấn làm “gương báu răn mình”, Nguyễn Trãi đã bộc lộ chí hướng cao cả: luôn khao khát đem tài trí để thực hành tư tưởng nhân nghĩa yêu nước thương dân.

III. Tổng kết:

III. Tổng kết :

1. Nội dung :

– Bức tranh ngày hè sinh động và đầy sức sống.

– Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi.

2. Nghệ thuật :

– Thể thơ Đường luật phá cách, xen vào các câu lục ngôn.

– Tả cảnh ngụ tình.

– Ngôn ngữ bình dị, gần gũi

– Hệ thống ngôn ngữ giản dị, tinh tế, xen lẫn từ Hán và điển tích.

– Sử dụng từ láy độc đáo: đùn đùn, lao xao, dắng dỏi,…

5. Ý nghĩa văn bản.

Tư tưởng lớn xuyên suốt sự nghiệp trước tác của Nguyễn Trãi – tư tưởng nhân nghĩa yêu nước thương dân – được thể hiện qua những rung động trữ tình dạt dào trước cảnh thiên nhiên ngày hè.