Cảm nhận vẻ đẹp hình ảnh ông lái đò khi vượt thác và sau khi vượt thác trong Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân

»» Nội dung bài viết:

Cảm nhận vẻ đẹp hình ảnh ông lái đò khi vượt thác và sau khi vượt thác trong “Người lái đò sông Đà” (Nguyễn Tuân)

Mở bài:

Nguyễn Tuân là nhà văn có phong cách độc đáo: tài hoa, uyên bác. Thế mạnh của Nguyễn Tuân là thể văn tuỳ bút. Người lái đò Sông Đà được rút ra từ tập tuỳ bút Sông Đà (xuất bản lần đầu năm 1960, gồm 15 tuỳ bút và một bài thơ ở dạng phác thảo). Đây là kết quả của nhiều chuyến đi thực tế vùng Tầy Bắc của nhà văn, đặc biệt là chuyến đi năm 1958. Trong tùy bút Người lái đò sông Đà, chi tiết người lái đò lúc vượt thác và chi tiết sau khi vượt thác đã thể hiện vẻ đẹp của người lao động bình thường trong cuộc đời thường … Xây dựng hình tượng người lái đò, Nguyễn Tuân đã thể hiện những nét độc đáo trong cách nhìn nghệ thuật về con người.

Thân bài:

1. Vẻ đẹp trí dũng, tài hoa của ông lái đò khi vượt thác:

– Hoàn cảnh xuất hiện: Khắc họa trong tương quan với hình ảnh sông Đà hung bạo, hùng vĩ. Cuộc giao tranh với ba trùng vi thạch trận:

+ Ở trùng vi thứ nhất, ông lái đò được đặt trong tình huống thử thách đặc biệt: chiến đấu với thác dữ sông Đà, vượt qua ba trùng vi thạch trận bằng tài nghệ “ tay lái ra hoa”. Vừa vào trận, sóng nước, đá sông hò la vang dậy, ùa vào bẻ gãy cán chèo võ khí, đá trái thúc vào bụng, vào hông thuyền. Nước như đô vật túm thắt lưng ông đò rồi đánh miếng đòn độc, đánh vào chỗ hiểm. Nhưng ông đò cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt cuống lái, mặt méo bệch đi. Trên con thuyền sáu bơi chèo vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy ngắn gọn và tỉnh táo của người cầm lái. Ông đò thực là một chiễn sĩ dũng cảm, rất bình tĩnh nén mọi đau đớn để chiến thắng kẻ thù.

+ Sang trùng vi thứ hai, không một phút ngừng tay nghỉ mắt, ông đò thay đổi chiến thuật. Rất nham hiểm, xảo quyệt, sông Đà tăng thêm cửa tử, bố trí cửa sinh lệch sang bên phải để đánh lừa ông lái…Hai câu văn: “Ông lái đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Ông đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này” được Nguyễn Tuân sử dụng ngôn ngữ quân sự (binh pháp, phục kích), biện pháp tu từ nhân hoá (thần sông thần đá), động từ mạnh toàn thanh trắc (nắm, thuộc) nhằm tạo cảm giác mãnh liệt khi tả chân dung ông đò.Nắm chặt bờm sóng, ông đò ghì cương bám chắc lấy luồng nước đúng, phóng nhanh vào cửa sinh mà lái miết một đường chéo. Hành động của ông lão thành thạo, chính xác, dũng mãnh trong từng động tác, đúng là tay lái ra hoa, điêu luyện của người nghệ sĩ. Bằng trí dũng, nghị lực kiên cường, người lái đò đã đánh bại “dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh”.

+ Đến trùng vi thứ ba: dòng thác ác hiểm mở ra ít cửa hơn, nhưng bên phải bên trái đều là cửa tử. Luồng sống ở ngay giữa bọn đá hậu vệ. Như một lão tướng, dày dạn kinh nghiệm, dũng cảm, nhanh gọn, dứt khoát, ông đò bình tĩnh tiến vào trận địa, rồi bất ngờ phóng thẳng, chọc thủng cửa giữa. Con thuyền như một mũi tên lao vút xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa lái được, lượn được qua cổng đá cánh mở cánh khép. Thế là qua luồng chết, thế là hết cửa tử, ra đến cửa sinh,… dòng sông vặn mình vào một bến cát có hang lạnh. Ông đò uy nghi rạng rỡ trở về từ cõi chết. Ông đã chiến thắng thiên nhiên, làm chủ cuộc đời. Cuối cùng thiên nhiên phải khuất phục dưới sự tài ba và lòng dũng cảm tuyệt vời của con người.

Một mình một thuyền, ông lái giao chiến với sóng thác dữ dội như một viên dũng tướng luôn bình tĩnh đối đầu với bao nguy hiểm: “ hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình…”, gan góc và bản lĩnh trước “ sóng nước như thể quân liều mạng vào sát nách mà đá trái mà thúc gối vào bụng và hông thuyền…”, và “ông lái đò cố nén vết thương…hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái…” , mặc dù “ mặt méo bệch đi ” vì những luồng sóng “ đánh đòn âm, đánh đòn tỉa”, “ nhưng trên cái thuyền sáu bơi chèo, vẫn nghe tiếng chỉ huy ngắn gọn tỉnh táo của người cầm lái” …

Đối mặt với thác dữ sông Đà, ông đò có một lòng dũng cảm vô song: “Cưỡi lên thác sông Đà, phải cưỡi đến cùng như là cưỡi hổ” … Ông lái đò khôn ngoan vượt qua mọi cạm bẫy của thác ghềnh, đưa con thuyền vượt thác an toàn khi “ những luồng tử đã bỏ hết lại sau thuyền” , còn lũ đá thì “thất vọng thua cái thuyền”… Cuộc đọ sức giữa con người với thiên nhiên thật ghê gớm, căng thẳng, đầy sáng tạo và con người đã chiến thắng.

Việc đưa con thuyền tìm đúng luồng nước đúng, vượt qua bao cạm bẫy của thạch trận sông Đà quả thực là một nghệ thuật cao cường từ một tay lái điêu luyện. Vẻ đẹp người lái đò Sông Đà là vẻ đẹp của người anh hùng lao động trong công cuộc dựng xây cuộc sống mới của đất nước.

2. Vẻ đẹp nghệ sĩ lãng mạn của ông lái đò sau khi vượt thác:

– Sau cuộc vượt thác, ông đò ung dung trở về nhịp sống đời thường, tâm hồn bình dị, yêu mến gắn bó với quê hương trong hình ảnh: “Đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam, toàn bàn tán về cá anh vũ cá dầm xanh…”, nhớ tiếng gà gáy ấm áp nên ông lái đò cho buộc bu gà vào đuôi thuyền : “ có tiếng gà gáy đem theo nó đỡ nhớ nương ruộng bản mường mình…”Đó cũng là bản chất của tâm hồn nghệ sĩ.

+ Thời gian: ban đêm; không gian: nơi hang đá.

+ Nghệ thuật liệt kê hàng loạt việc làm của nhà đò: đốt lửa – nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá anh vũ cá dầm xanh – chả thấy ai bàn thêm một lời nào về cuộc chiến thắng vừa qua…

* Ý nghĩa: Phong thái nghệ sĩ trong cách ông nhìn nhận về công việc của mình, bình thản đến độ lạ lùng. Ông chọn lối sống giản dị, yêu đời và đức tính khiêm nhường. Đó là phẩm chất đáng quý của người nghệ sĩ giữa đời thường mà tác giả đã phát hiện và ngợi ca.

3. Đặc sắc trong nghệ thuật xây dựng hình tượng của Nguyễn Tuân:

+ Người lái đò bình thường, vô danh nơi sóng nước hoang vu, khuất nẻo qua lăng kính nghệ sĩ của Nguyễn Tuân là một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật vượt thác ghềnh.

+ Phát huy cao độ trí tưởng tượng phong phú, vận dụng những kiến thức của nhiều lĩnh vực để làm nổi bật hình ảnh người lái đò trí dũng, tài hoa…

+ Chủ nghĩa anh hùng cách mạng không chỉ có ở nơi địa đầu, tuyến lửa, mà còn có mặt ngay trong cuộc sống rất mực bình thường của những con người vô danh hằng ngày trong cuộc mưu sinh phải đương đầu với một thiên nhiên dữ dội, ghê gớm.

+ Vẻ đẹp người lái đò chính là “ chất vàng mười” mà Nguyễn Tuân đã khám phá được trong chuyến thực tế Tây Bắc và thể hiện thật độc đáo trong thiên tùy bút. Nhà văn đã tìm thấy chất tài hoa nghệ sĩ cũng như phẩm chất anh hùng ngay ở những con người làm những công việc bình thường trong cuộc sống.

+ Phong cách độc đáo ấy gói gọn trong một chữ “ngông”. Ngông là cố ý làm khác đời ,viết khác đời, thậm chí ngược đời một cách tài hoa uyên bác, phô diễn lối sống đẹp, thanh cao.

* Sự thống nhất trong phong cách Nguyễn Tuân trước và sau cách mạng:

+ Quan sát, khám phá và diễn tả thế giới (cảnh vật, con người )nghiêng về phương diện văn hóa thẫm mĩ; quan sát, khám phá, diễn tả con người ở phương diện tài hoa nghệ sĩ. Người lái đò sông Đà cũng là một tài hoa nghệ sĩ trong nghệ thuật vượt thác, leo ghềnh.

+ Quan niệm cái đẹp là những hiện tượng gây ấn tượng sâu đậm, đạp mạnh vào giác quan nghệ sĩ. Sử dụng thể văn tùy bút hết sức phóng túng với cái tôi chủ quan của tác giả

* Sự chuyển biến của phong cách Nguyễn Tuân sau cách mạng

+ Không đối lập quá khứ với hiện tại và tương lai; Nhân vật tài hoa, nghệ sĩ có thể là nhân dân lao động bình thường

+ Tìm cảm giác mạnh ở những hiện tượng trong thiên nhiên phong cảnh đất nước..

+ Thể văn tùy bút pha chất kí với bút pháp hướng ngoại để phản ánh hiện thực; giọng văn đôn hậu, giọng kênh kiệu khinh bạc không còn.

4. Bình luận, đánh giá:

– Người lái đò trí dũng và tài hoa đã nổi bật trên dòng sông hung bạo và trữ tình, có khả năng chinh phục thiên nhiên, bắt nó phải phục vụ con người, xây dựng đất nước.

– Đó chính là chất vàng mười của con người Tây Bắc nói riêng và người lao động Việt Nam nói chung trong thời kì mới.

– Qua hình tượng này, Nguyễn Tuân muốn phát biểu quan niệm: người anh hùng – nghệ sĩ không phải chỉ có trong chiến đấu, trong nghệ thuật mà còn có cả trong cuộc mưu sinh thường nhật của người lao động bình thường, vật lộn với thiên nhiên, tìm kiếm miếng cơm manh áo.

Kết bài:

– Hình ảnh ông lái đò khi vượt thác và sau khi vượt thác nước sông Đà thể hiện tư thế ung dung, bình tĩnh, tự tại trong cuộc chiến đầy cam go nhưng cũng thật hào hùng, tài hoa.

– Bài học cuộc sống từ nhân vật ông đò: ca ngợi người lao động, học tập vẻ đẹp của lòng dũng cảm, bản lĩnh kiên cường, đức tính khiêm nhường…