»» Nội dung bài viết:
Hướng dẫn 2 bước làm bài văn nghị luận đạt điểm cao
Bước 1. Đọc kỹ đề.
Cách đọc:
– Đọc phải có tiếp nhận.
+ Đọc văn bản:
- Hiểu đúng: ngôn ngữ hình tượng, ngữ nghĩa hàm ẩn, tư tưởng chủ đề.
- Tìm hiểu cách tạo lập văn bản: thể loại, phong cách ngôn ngữ, phương thức biểu đạt, thủ pháp tu từ, kết cấu, cách mở đầu – kết thúc, giọng điệu trần thuật, nhịp điệu – âm điệu – âm hưởng…
+ Đọc lí luận: thấy được kiến thức lí thuyết được thể hiện và vận dụng trong văn bản văn học như thế nào (vd: kết cấu mở hay vòng tròn đồng tâm, giọng điệu trữ tình hay bi tráng, giá trị nhân đạo? nhân vật tư tưởng – tính cách hay nhân vật số phận…)
– Đọc thêm các tác phẩm văn học cùng đề tài, các sách phê bình văn học, tạp chí văn học,…
Cách học:
Nắm bắt được, hiểu được, vận dụng được, đánh giá được các giá trị tác phẩm ở 2 bình diện hình thức và nội dung.
– Nội dung:
+ Nắm đúng nội dung chính của tác phẩm: Nội dung trữ tình? Nội dung tự sự?
+ Hiểu đúng giá trị tư tưởng của tác phẩm: Phê phán? Tố cáo? Ca ngợi? Đề cao vẻ đẹp hay giá trị nào? …
+ Thấy được giá trị nội dung tác phẩm gửi gắm triết lí nhân sinh nào? Kế thừa tư tưởng, truyền thống nào? Tính thời đại?
– Hình thức:
+ Hiểu được hiệu quả thẩm mĩ của các yếu tố nghệ thuật: vận dụng đúng thể thơ, cách tổ chức âm điệu, cách ngắt nhịp – phối thanh, cách dùng thủ pháp tương phản – so sánh – nhân hoá – điệp – …, cách kết cấu…, cách xây dựng nhân vật…
+ Thấy rõ nét khác biệt độc đáo của cách tạo lập văn bản của tác giả: ngôn ngữ, bút pháp, đề tài, giọng điệu…
+ Đánh giá được đóng góp của tác giả về sáng tạo nghệ thuật và nội dung tư tưởng cho văn học dân tộc, cho đời sống, cho con người…
* Nắm bắt được, hiểu được, đánh giá được các hiện tượng đời sống xã hội và tư tưởng đạo lí đang nổi cộm và gây sự chú ý của xã hội
Hiểu được:
+ Hiện tượng tích cực hay tiêu cực? Nguyên nhân nảy sinh hiện tượng? Ảnh hưởng của hiện tượng? Giải pháp xử lí hiện tượng?
+ Tư tưởng đó đúng hay sai – tốt hay xấu – lợi hay hại? Ảnh hưởng gì đến cá nhân? Xã hội?
– Nắm chắc các sự việc, sự kiện, tên tuổi … (từ tivi, báo chí, internet) là bằng chứng sống của giá trị tư tưởng, của hiện tượng đời sống đáng đề cao hay phê phán để làm dẫn chứng cho vấn đề nghị luận.
* Học từ đời sống xã hội, từ Internet, từ sách truyện – phim ảnh: các giá trị về lối sống, phẩm chất, hành động, suy nghĩ, …
* Phải biết đam mê khám phá các tác phẩm văn học và cần mẫn rèn bút – luyện tư duy – bồi đắp cảm xúc tâm hồn.
Bước 2. Làm bài văn:
– Làm đúng dạng của đề:
+ Nghị luận xã hội: Nghị luận về tư tưởng? Nghị luận về hiện tượng? Nghị luận về vấn đề xã hội trong văn học?
+ Nghị luận văn học: Nghị luận về đoạn thơ/ bài thơ/ hình tượng thơ? Nghị luận về nhân vật? Nghị luận về đoạn trích? Nghị luận về so sánh văn học? Nghị luận về ý kiến bàn về văn học? …
– Làm đúng yêu cầu nội dung của đề (luận đề): Đoạn thơ nào? Giá trị nào của đoạn thơ? Chi tiết nào của tác phẩm? Vẻ đẹp nào của hình tượng nhân vật? Giá trị nào của tác phẩm?…
– Đảm bảo 5 tiêu chí:
a. Bố cục đầy đủ: Mở bài (giới thiệu được vấn đề nghị luận) , Thân bài ( triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm rõ ràng, mạch lạc) , Kết bài (đánh giá được giá trị vấn đề)
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: nghị luận đúng vấn đề nội dung mà đề bài yêu cầu (luận đề)
c. Triển khai được vấn đề:
+ Làm rõ vấn đề (luận đề) qua các ý chính bằng các thao tác lập luận phù hợp : Giải thích, phân tích, chứng minh, so sánh, bình luận…
+ Mỗi luận điểm (ý chính) là một đoạn văn có mở đoạn , thân đoạn, kết đoạn, chuyển đoạn.
+ Có vận dụng kiến thức liên quan để đối chiếu so sánh nâng cao giá trị vấn đề đang nghị luận.
+ Cách khai thác vấn đề sâu sắc, chứng minh thuyết phục.
d. Không sai lỗi chính tả, dùng từ, viết câu.
e. Sáng tạo: cách mở bài – kết bài mới mẻ nhưng vẫn giới thiệu/đánh giá được một cách ấn tượng về vấn đề nghị luận, dùng từ mới lạ, lí luận sắc sảo, diễn đạt giàu hình ảnh – cảm xúc, vận dụng được kiến thức liên quan để so sánh đánh giá một cách uyên bác…
