- Khái niệm:
Nghị luận một vấn đề trong đời sống xã hội là bàn luận, thể hiện quan điểm, thái độ hoặc hành động về những sự việc, hiện tượng đang xảy ra có tác động sâu sắc lên đời sống xã hội con người. Những vấn đề này thường là những vấn đề nóng bỏng, có tác động tích cực, hoặc tiêu cực đến đời sống con người
- Các dạng đề:
– Có sự việc , hiện tượng tốt cần ca ngợi, biểu dương.
– Có sự việc , hiện tượng không tốt cần lưu ý, phê phán, nhắc nhở.
– Có đề cung cấp sẵn sự việc, hiện tượng dưới dạng một truyện kể, một mẩu tin, một phát ngôn để người làm bài làm cơ sở nghị luận; cũng có đề không cung cấp nội dung sẵn mà chỉ gọi tên vấn đề, người làm bài phải tự trình bày, mô tả sự việc , hiện tượng đó.
- Cách làm bài:
* Tìm hiểu đề và tìm ý :
– Đọc kỹ đề để xác định : Đề thuộc kiểu loại nào? Đề nêu ra hiện tượng gì, sự việc gì? Đề yêu cầu làm gì ?
– Tìm ý : Phân tích để tìm hiểu ý nghĩa của sự việc, hiện tượng. Đánh giá hiện tượng ở những khía cạnh nào? Đưa ra phương thức nghị luận làm sáng rõ vấn đề.
* Lập dàn ý:
Mở bài:
– Giới thiệu vấn đề được đưa ra bàn luận.
– Nêu luận đề: dẫn nguyên văn câu danh ngôn hoặc nội dung bao trùm của danh ngôn ( nếu có ).
– Giới hạn nội dung và thao tác nghị luận sẽ triển khai.
(phần mở bài nên ngắn gọn, trực tiếp giới thiệu đi thẳn vào vấn đề. Có thể bắt đầu bằn một câu nói, một phát biểu hoặc câu thơ, đoạn văn cùng chủ đề)
Thân bài:
– Giải thích vấn đề.
– Phân tích thực trạng/ biểu hiên/ hiện trạng vấn đề trong đời sống.
– Nếu nguyên nhân dẫn đến hiện trạng trên ( khách quan và chủ quan ).
– Đánh giá, nhận xét tác động ( tích cực và tiêu cực ) của vấn đề đối với đời sống xã hội.
– Đề xuất giải pháp phát huy, phổ biến ( nếu là hiện tượng tích cực ) hay khắc phục, ngăn chặn ( nếu là hiện tượng tiêu cực ).
Kết bài:
Tóm tắt, khái quát lại vấn đề đã nghị luận. Rút ra ý nghĩa, bài học từ hiện tượng đời sống đã nghị luận. Bày tỏ thái độ của bản thân về hiện tượng đời sống đã nghị luận và định hướng phấn đấu.
* Lưu ý: Trong quá trình giải thích, phân tích, bàn luận vấn đề cần lấy dẫn chứng minh họa (ngắn gọn, tiêu biểu, dễ hiểu) để chứng minh làm cho lý lẽ thêm phần xác đáng và thuyết phục. Dẫn chứng đưa ra phải tiêu biểu, chính xác, thuyết phục cao.
- Dàn ý nghị luận một hiện tượng đời sống xã hội (vấn đề tích cực)
Mở bài:
– Giới thiệu chung sự việc, hiện tượng có vấn đề.
– Giới hạn phạm vi bàn luận.
Thân bài:
– Giải thích các khía cạnh của vấn đề.
– Nêu biểu hiện của vấn đề trong đời sống ( Vấn đề có biểu hiện như thế nào?).
– Phân tích, đánh giá các khía cạnh và tác động của vấn đề (trực tiếp và gián tiếp) đến đời sống xã hội.
– Khẳng định, ca ngợi, biểu dương vấn đề và kêu gọi học tập, làm theo.
– Phê phán các suy nghĩ, hành động tiêu cực.
– Đề xuất giải pháp phát huy, phổ biến vấn đề trong đời sống.
– Rút ra ý nghĩa, bài học giáo dục từ hiện tượng đời sống đã nghị luận.
Kết bài:
– Tóm tắt, khái quát lại vấn đề đã nghị luận. Bày tỏ thái độ của bản thân về hiện tượng đời sống đã nghị luận và định hướng phấn đấu.
- Nghị luận một hiện tượng đời sống xã hội ( vấn đề tiêu cực)
Mở bài:
– Giới thiệu chung sự việc, hiện tượng có vấn đề.
– Giới hạn phạm vi bàn luận.
Thân bài:
– Giải thích các khía cạnh của vấn đề.
– Phân tích thực trạng, biểu hiên, hiện trạng đang sảy ra của vấn đề trong đời sống.
– Nêu nguyên nhân dẫn đến hiện trạng trên (khách quan và chủ quan ).
– Nêu tác động, hậu quả của vấn đề (trực tiếp và gián tiếp) đến đời sống xã hội.
– Đánh giá, nhận xét, phê phán, lên án tác động của vấn đề đối với đời sống xã hội.
– Ca ngợi, biểu dương những suy nghĩ, hành động tích cực.
– Đề xuất giải pháp hạn chế, khắc phục, ngăn chặn hiện trạng và hậu quả của vấn đề.
– Rút ra ý nghĩa, bài học giáo dục từ hiện tượng đời sống đã nghị luận.
Kết bài:
– Tóm tắt, khái quát lại vấn đề đã nghị luận. Bày tỏ thái độ của bản thân về hiện tượng đời sống đã nghị luận và định hướng phấn đấu.
Việc lựa chọn một phương thức biểu đạt hiệu quả sẽ quyết định chất lượng bài viết. Không nên cứng nhắc tuân thủ lập luận đã đề ra mà nên linh hoạt sắp xếp các luận điểm nhằm nhấn mạnh, lầm nổi bậc vấn đề, phục vụ hiệu quả cho nhận định mà mình đã xác định đề cập. Đó là sự khéo léo trong viết văn nghị luận về một vấn đề trong đời sống xã hội.
Mỗi sự thay đổi đều đem lại cảm hứng mới mẻ cho cả người viết và người đọc, giúp ta tìm kiếm những giá trị đích thực thông qua vấn đề. Có thể là sự đồng cảm, sẻ chia cùng đi tới hành động thiết thực cải thiện hoặc làm thay đổi vấn đề. Tùy theo đối tượng người đọc mà người viết biết chọn lớp ngôn ngữ phù hợp để đạt được sức mạnh truyền cảm.
