Đọc hiểu bài thơ Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến).

Đọc hiểu bài thơ “Khóc Dương Khuê” (Nguyễn Khuyến).

I. Tìm hiểu chung:

– Giới thiệu: Dương Khuê  (1839-1902)  người  làng  Vân  Đình tỉnh Hà Đông, là người bạn thân thiết của Nguyenx Khuyến.

– Nguyễn  Khuyến: 1835 ,  quê  Hà  Nam.  Dương Khuê: 1839, quê Hà Sơn Bình.

– Hai  người  kết  bạn  từ  thuở  thi  đậu,  Nguyễn  Khuyến  bỏ  quan  về  quê,  Dương  Khuê  vẫn  làm  quan.  Nhưng  cả  hai  vẫn  giữ  tình bạn gắn bó.

– Nghe  tin  bạn  mất,  Nguyễn  Khuyến  làm  bài thơ này khóc bạn.

– Bài  thơ  viết  bằng  chữ  Hán  có  nhan  đề  là :  Vãn  đồng  niên  Vân  Đình  tiến  sĩ  Dương  Thượng  thư.  Có  bản  dịch  là  Khóc  bạn.  Lâu  nay quen gọi là  Khóc Dương Khuê. Sau này tự tác giả dịch ra chữ Nôm.

– Bố cục: 4 phần

+  2 câu thơ đầu: nỗi đau ban đầu
+  20  câu  tiếp:  Hồi  tưởng  lại  những  kỷ  niệm về tình bạn
+  12  câu  tiếp;  Tâm  trạng  day  dứt  khi  bạn dứt áo ra đi.
+  4  câu  thơ  cuối:  Trở  lại  nỗi  đau  mất  bạn

II. Đọc hiểu văn bản.

1. Hai  câu  đầu:

– Câu thơ như tiếng thở dài

+ Hư  từ :  Thôi    Tiếng  than  nhẹ  nhàng,  gợi  cảm,  đau  đột  ngột  khi  vừa  nghe  tin  bạn  mất.

+ Cách  xưng  hô :  Bác :  Sự  trân  trọng  tình  bạn người cao tuổi.

+ Hình  ảnh :  Man  mác,  ngậm  ngùi :  →  nỗi  mát  mát  như  chia  sẻ  với  đất  trời.  Nhịp  điệu  câu  thơ  cũng  tạo  nên  sự  nghẹn  ngào  chua  xót.

– Nghệ  thuật  nói  giảm,  cách  dùng  hư  từ  và  những  hình  ảnh  mang  tính  tượng  trưng,  làm nhẹ nỗi đau đớn khi nghe tin bạn mất.

→ Nỗi  xót  xa  khi  nghe  tin  bạn  mất.  Câu  thơ  như  một  tiếng  thở  dài.  nỗi  mất  mát  ngậm  ngùi  như  chia  sẻ  với  trời  đất.  Nhịp  điệu  câu  thơ  cũng tạo nên sự nghẹn ngào, xót xa.

2. Từ  câu  3  đến  câu  22:

–   Tình  bạn  chân  thành,  thuỷ  chung  gắn  bó,  tiếng  khóc  như  giãi  bày,  làm  sống  lại  những  kỉ  niệm  của  tình  bạn  thắm  thiết:  tiếng  khóc  mang  cảm  hứng  nhân  sinh  của  kẻ sĩ bất lực trước thời cuộc.

-Tiếng  khóc  như  giãi  bày,  làm  sông  lại  những  kỉ  niệm  của  tình  bạn  thắm  thiết:,  hay  tiếng  khóc  mang  cảm  hứng  nhân  sinh  của kẻ sĩ bất lực trước thời cuộc.

– Cùng  thi  đậu,  cùng  vui  chơi,  cùng  nhau  uống  rượu,  cùng  gặp  nhau  một  lần,  cả  hai  cùng  sống  trong  cảnh  hoạn  nạn  và  cùng  đang trong tuổi già.

– Tình  bạn  keo  sơn,  thắm  thiết.  Bộc  lộ  nỗi  niềm  trong  tâm  trạng  thầm  kín  với  nỗi  đau  thời thế.

–  Những  câu  thơ  còn  lại:  Nỗi  hẫng  hụt  mất  mát.  Mất  bạn,  Nguyễn  Khuyến  hẫng  hụt,  như  mất  đi  một  phần  cơ  thể.  Những  hình  ảnh,  điển  tích  càng  tăng  thêm  nỗi  trống  vắng  khi bạn không còn.

– Muốn  gặp  bạn  nhưng  tuổi  già  không  cho  phép. Nay bạn mất, đau đớn vô cùng.

– Mất  bạn  trở  nên  cô  đơn :  Rượu  không  muốn  uống,  thơ  không  muốn  làm,  đàn  không gảy, giường treo lên.

– Ngôn  ngữ  thơ  đạt  đến  mức  trong  sáng  tuyệt  vời:  Lặp  5  từ  không  trong  tổng  số  14  từ  để  diễn  tả  một  cái  không  trống  rỗng  đến  ghê gớm khi mất  bạn.

Tình bạn già mà vẫn keo sơn, gắn bó.

3.  Nghệ  thuật:

– Cách  sử  dụng  từ  và  hình  ảnh,  sử  dụng  điển  tích,  âm  điệu  của  câu  thơ  song  thất  lục  bát,  nhân  vật  trữ tình tự bộc lộ tâm trạng.

4.  Ý nghĩa văn bản

– Bài  thơ  giúp  ta  hiểu  về  tình  bạn  thuỷ  chung,  gắn  bó,  hiểu  thêm  một  khía  cạnh  khác  của  nhân  cách  Nguyễn  Khuyến.