Phân tích bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan Lớp 8

phan-tich-bai-tho-qua-deo-ngang-ngu-van-8-chan-troi-sang-tao

Mở bài:

– Giới thiệu khái quát về Bà Huyện Thanh Quan: những nét chính về con người, cuộc đời, sự nghiệp sáng tác,….

– Giới thiệu khái quát bài thơ Qua Đèo Ngang: là tác phẩm xuất sắc của bà Huyện Thanh Quan và của nền văn học trung đại Việt Nam.

– Khái quát nội dung bài thơ: Bài thơ cho thấy cảnh tượng Đèo Ngang thoáng đãng mà heo hút, thấp thoáng của sự sống con người nhưng còn hoang sơ. Đồng thời thể hiện nỗi nhớ nước, thương nhà và nỗi cô đơn thầm lặng của tác giả khi ở nơi đất khách quê người.

Thân bài:

1. Phân tích giá trị nội dung:

– Mở đầu bài thơ là bức tranh cảnh vật nơi đèo Ngang (Hai câu thơ đầu):

+ Thời gian: “bóng xế tà” → gợi lên trong mỗi người nỗi buồn man mác với nỗi trống vắng, cô đơn.

+ Không gian: đèo Ngang rộng lớn, mênh mông → sự rộng lớn của không gian càng làm tăng thêm nỗi buồn và sự trống vắng của con người.

+ Cảnh vật: “cỏ cây chen lá đá chen hoa” → sự chen chúc, gợi lên hoang sơ, cằn cõi, không có trật tự của cảnh vật.

– Tiếp đến là bức tranh cuộc sống của con người (Hai câu thơ tiếp theo):

+ Từ láy “lom khom”, “lác đác” → nhỏ bé, thưa thớt, thầm lặng.

+ Nghệ thuật đảo ngữ: đưa động từ, tính từ lên đầu câu → nhấn mạnh sự hoang vắng của cảnh vật, cuộc sống thầm lặng, buồn bã. Cảnh ở gần mà lại rất xa.

+ Sử dụng các từ ngữ “vài”, “mấy” đã làm tăng thêm sự nhỏ bé của bóng hình con người và sự thưa thớt, ít ỏi, hoang vắng, tiêu đìu của cảnh vật

→ Nhận xét: Bức tranh cảnh vật đèo Ngang lúc chiều tà rộng lớn, mênh mông, thấp thoáng hiện lên bóng hình của con người, của sự sống nhưng vẫn còn hoang vắng, đìu hiu, gợi lên cảm giác man mác buồn và sự vắng lặng, cô đơn.

– Nỗi niềm, tâm trạng của nhà thơ (Hai câu thơ tiếp theo):

+ Nỗi nhớ nước, thương nhà của thi sĩ:

Nghệ thuật chơi chữ: Chữ “quốc” là nước là từ đồng âm với từ “cuốc” – chỉ một loài chim và “gia gia” là từ có âm gần giống với loài chim đa đa nhằm thầm kín thể hiện nỗi nhớ nước thương nhà của mình.
Nghệ thuật đảo ngữ: Đưa hai từ “nhớ nước”, “thương nhà” lên đầu hai câu thơ → nhấn mạnh nỗi nhớ quê hương.

→ Nhận xét: Câu thơ thể hiện tâm trạng của tác giả khi xa quê hương và gia đình. Việc miêu tả Đèo Ngang và cuộc sống ở đó không chỉ là sự diễn đạt về cảnh vật mà còn là cách tác giả thể hiện tình cảm sâu sắc với quê hương và những người thân yêu.

– Nỗi cô đơn, bơ vơ, lạc lõng giữa không gian bao la, rộng lớn (hai câu thơ cuối).

+ Hình ảnh: “Dừng chân đứng lại” → thể hiện sự mệt mỏi trước không gian bao la.

+ Sử dụng các dấu phẩy, tách các sự vật “trời”, “non”, “nước” → gợi lên sự chia lìa, ly biệt.

+ “Một mảnh tình riêng ta với ta”: “ta” thường dùng để chỉ cái chung cho cả cộng đồng, tập thể thì giờ đây nó chỉ còn là cái cá nhân, cái riêng của tác giả

→ Nhận xét: Câu thơ khắc họa nỗi buồn thầm lặng và cảm giác cô đơn của tác giả khi nhớ về quê nhà. Sự trầm lặng và cô đơn này được thể hiện qua những từ ngữ và hình ảnh tĩnh lặng trong bài thơ, tạo nên một tình cảm sâu sắc và thâm trầm.

* Nhận xét chung: Có thể thấy, bài thơ “Qua Đèo Ngang” không chỉ là một bức tranh tươi đẹp về cảnh vật mà còn chứa đựng những cảm xúc và tâm trạng sâu xa của tác giả, mang đến cho độc giả một trải nghiệm tinh thần đầy ý nghĩa và giá trị.

2. Phân tích giá trị nghệ thuật đặc sắc:

– Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật: Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú, một hình thức thơ truyền thống của văn học cổ điển Việt Nam. Điều này thể hiện sự tôn trọng và lưu giữ truyền thống văn hóa của tác giả. Thể thơ này đặc biệt thích hợp để diễn đạt sự giàu cảm xúc và ý nghĩa tinh tế. Bài thơ “Đường luật” không chỉ có giá trị văn học về thể loại và nội dung mà còn đem đến trải nghiệm ngôn ngữ và nghệ thuật tinh tế, làm cho nó trở thành một tác phẩm văn học đáng trân trọng trong văn chương Việt Nam

– Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình: Bà Huyện Thanh Quan sử dụng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình một cách tinh tế. Cảnh vật và tâm trạng của nhân vật thường được mô tả thông qua việc tương ứng hóa chúng với những hình tượng tượng trưng. Điều này làm cho bài thơ trở nên sâu sắc và thú vị hơn, cho phép độc giả tận hưởng không chỉ vẻ đẹp của cảnh vật mà còn cảm nhận được cảm xúc tinh tế của nhân vật.

– Sử dụng từ láy gợi hình, gợi cảm và nghệ thuật đối lập, đảo ngữ: Bà Huyện Thanh Quan khéo léo sử dụng từ láy để gợi hình và gợi cảm cảnh vật, cảm xúc, và tâm trạng. Bằng cách này, bài thơ trở nên sống động và tạo nên hình ảnh mạnh mẽ trong tâm trí độc giả. Ngoài ra, bà cũng sử dụng nghệ thuật đối lập và đảo ngữ để làm cho bài thơ thêm phong cách và sâu sắc, tạo ra sự tương phản giữa các yếu tố trong bài thơ.

Kết bài:

– Khẳng định ý nghĩa bài thơ: Qua Đèo Ngang không chỉ khắc họa thành công ảnh vật mà trong đó còn chưa đựng cả tâm hồn, tình cảm, nỗi lòng nhớ nước, thương nhà và tài năng của một cây bút tuyệt vời.

– Suy nghĩ bản thân: Gấp trang sách lại mà trong lòng mỗi chúng ta vẫn còn bâng khuâng bao nỗi niềm cùng nữ sĩ. Bài thơ sẽ còn sống mãi với thời gian với những gì tươi đẹp nhất.