Thực hành Tiếng Việt Bài 2: Từ tượng hình và từ tượng thanh (Bài 2, Ngữ văn 8, tập 1, Kết Nối Tri Thức)

bai-2-thuc-hanh-tieng-viet-tu-tuong-hinh-tu-tuong-thanh-ngu-van-8-ket-noi-tri-thuc

Thực hành Tiếng Việt

Từ tượng hình và từ tượng thanh.

Câu 1. Chỉ ra các từ tượng hình và từ tượng thanh trong những trường hợp sau:

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo

[…]

Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.

(Nguyễn Khuyến, Thu điếu)

Líu lo kìa giọng vàng anh
Mùa xuân vắt vẻo trên nhành lộc non.

(Ngô Văn Phú, Mùa xuân)

Tôi không nhớ tôi đã nghe tiếng chồi non tách vỏ lúc nào, tôi cũng không nhớ tôi đã nghe tiếng chim lích chích mổ hạt từ đâu, nhưng tôi cảm nhận tất cả một cách rõ rệt trong từng mạch máu đang phập phồng bên dưới làn da.

(Nguyễn Nhật Ánh, Tôi là Bê-tô)

Trả lời:

– Từ tượng hình: Lạnh lẽo, tẻo teo, quanh co, vắt vẻo, phập phồng.

– Từ tượng thanh: Líu lo, lích chích.

Câu 2. Từ tượng hình và từ tượng thanh:

Năm gian nhà có thấp le te
Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe
Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt
Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.

(Thu ẩm, Nguyễn Khuyến)

Trả lời:

– Từ tượng hình: le te, lập lòe, phất phơ, lóng lánh.

– Tác dụng: “Le te” cho thấy là lụp xụp và chẳng còn lành lặn. Tiếp đến ngõ tối và đêm sâu là cảnh bình thường nhưng ánh lửa đom đóm “lập lòe” lúc tối, lúc sáng làm cho ngõ tối và đêm sâu cũng biến dạng. Sương thu lớt phớt như làn khói mỏng phủ lên bờ giậu “phất phơ”, khiến cho rặng cây cũng nhạt bớt màu đêm. Bóng trăng trên mặt nước lúc dồn lại, lúc loe ra, biến dạng liên tiếp “lóng lánh”. Các từ tượng hình gợi khung cảnh mùa thu làng quê với tình thu man mác, dào dạt,…

Sáng hồng lơ lửng mây son,
Mặt trời thức giấc véo von chim chào.
Cổng làng rộng mở. Ồn ào,
Nông phu lững thững đi vào nắng mai.

(Cổng làng, Bàng Bá Lân)

– Từ tượng hình: lơ lửng, lững thững

– Từ tượng thanh: véo von, ồn ào

* Tác dụng: Từ “lơ lửng” gợi hình ảnh nắng hồng đang lên, từ “véo von” gợi tả âm thanh tiếng chim, từ “ồn ào” gợi tả âm thanh của cảnh làng quê buổi sáng, từ “lững thững” gợi dáng hình những người nông dân bước đi vào buổi sáng. Các từ tượng hình, tượng thanh ấy gợi tả một khung cảnh làng quê sáng sớm đẹp, yên bình.

Câu 3. Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu bên dưới:

Giữa vùng cỏ tranh khô vàng, gió thổi lao xao, một bầy chim hàng nghìn con vụt cất cánh bay lên. Chim áo già màu nâu, chim manh manh mỏ đỏ bóng như màu thuốc đánh móng tay, lại có bộ lông xám tro điểm những chấm đỏ li ti rất đep mắt… Những con chim nhỏ bay vù vù kêu líu ríu lượn vòng trên cao một chốc, lại đáp xuống phía sau lưng chúng tôi.

(Đất rừng Phương Nam, Đoàn Giỏi)

– Liệt kê các từ tượng hình và từ tượng thanh trong đoạn văn trên.

– Phân tích tác dụng của một từ tượng hình và một từ tượng thanh trong đoạn văn.

Trả lời:

– Từ tượng hình: li ti

– Từ tượng thanh: lao xao, vù vù, líu ríu

– Từ “li ti” gợi hình ảnh những chấm trắng trên bộ lông của con chim manh manh, gợi khung cảnh đẹp và phong phú của đất rừng phương Nam.

– Từ “lao xao” gợi âm thanh thoảng nhẹ, mơ hồ của gió trong không gian im vắng, tĩnh lặng của núi rừng phương Nam.