Nghị luận: Ca dao là cây đàn muôn điệu của tâm hồn quần chúng nhân dân được thể hiện qua những hình thức nghệ thuật mang đậm sắc thái dân gian

nghi-luan-ca-dao-la-cay-dan-muon-dieu-cua-tam-hon-quan-chung-nhan-dan-duoc-the-hien-qua-nhung-hinh-thuc-nghe-thuat-mang-dam-sac-thai-dan-gian

Nội dung:

“Ca dao là cây đàn muôn điệu của tâm hồn quần chúng nhân dân được thể hiện qua những hình thức nghệ thuật mang đậm sắc thái dân gian”.

Hướng dẫn làm bài:

1. Giải thích nhận định:

– Ca dao là cây đàn muôn điệu của tâm hồn quần chúng nhân dân: Ca dao diễn tả đời sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm của nhân dân lao động trong các quan hệ lứa đôi, gia đình, quê hương,… Sống trong cuộc đời trăm đắng, ngàn cay nhưng đằm thắm ân nghĩa bên gốc đa, giếng nước, sân đình…

– Những hình thức nghệ thuật mang đậm sắc thái dân gian: Lời ca dao thường ngắn gọn; sử dụng thể thơ lục bát hoặc lục bát biến thể; ngôn ngữ gần gũi với lời nói hằng ngày; sử dụng các hình ảnh so sánh, ẩn dụ; diễn đạt bằng một số công thức mang đậm sắc thái dân gian

2. Phân tích, chứng minh nhận định:

Lời ca dao thường ngắn gọn, ngôn ngữ thường gần gũi với lời nói hằng ngày, thể thơ lục bát, lục bát biến thể,…

– Họ thường là những người bình dân lao động sống trong xã hội cũ với tình yêu quê hương, yêu gia đình, yêu lao động,… lời thơ mộc mạc, chân chất (Anh đi anh nhớ quê nhà/ Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang,..)

– Họ có thể là những chàng trai, cô gái lỡ duyên, hoặc bị ép duyên mà tình yêu dang dở. Vì thế, tiếng thơ như lời trách móc, oán giận, đầy xót xa, cay đắng (Trèo lên cây khế nửa ngày/Ai làm chua xót lòng này khế ơi!..)

Những cách nói so sánh, ẩn dụ, biểu tượng,…

– Đó là nỗi nhớ người yêu của cô gái được gửi vào hình ảnh: khăn, đèn, mắt… Hỏi khăn, đèn, mắt cũng là hỏi lòng mình. Cô gái ra ngẩn vào ngơ, bồn chồn, thao thức với bao vấn vương, lo âu, phấp phỏng cho hạnh phúc lứa đôi (Khăn thương nhớ ai...)

– Có khi, người con gái mượn chiếc cầu dải yếm để nói lên mơ ước mãnh liệt của mình trong tình yêu. Một lời tỏ tình kín đáo, ý nhị, duyên dáng mà rất táo bạo. (Ước gì sông rộng một gang…)

– Họ mượn hình ảnh muối, gừng để diễn tả sự gắn bó sâu nặng của con người. Độ mặn của muối, độ cay của gừng còn có hạn nhưng tình cảm con người mãi son sắt, thủy chung. (Muối ba năm muối đang còn mặn…)

Lối diễn đạt công thức

– Chùm ca dao than thân thường mở đầu bằng: Em như …/ Thân em…/

– Chùm ca dao diễn tả tâm trạng thường mở đầu bằng: Ước gì…/ Trèo lên…

3. Đánh giá chung:

– Người bình dân đã lựa chọn những hình thức nghệ thuật riêng, đậm màu sắc trữ tình dân gian để thể hiện sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn của mình: thể thơ lục bát, song thất lục bát; hình thức đối đáp; công thức mở đầu “Thân em…”, “Trèo lên…”; hình ảnh biểu tượng, cách so sánh, ẩn dụ…