Bầy chim chìa vôi (Nguyễn Quang Thiều) (Bài 1, Ngữ văn 7, tập 1, Kết nối tri thức)

bai-1-bay-chim-chia-voi-nguyen-quang-thieu-ngu-van-7-ket-noi-tri-thuc

Nội dung:

Đọc hiểu văn bản:

Bầy chim chìa vôi
(Nguyễn Quang Thiều)

* Nội dung chính: Câu chuyện về hai cậu bé giàu lòng nhân hậu, tình yêu thương bầy chim nhỏ bé nhưng kiên cường, dũng cảm

Trước khi đọc.

Hãy chia sẻ một trải nghiệm đẹp của tuổi thơ em. Ghi lại một số từ ngữ diễn tả cảm xúc của em khi nghĩ về trải nghiệm đó.

Trả lời:

– Tuổi thơ em có rất nhiều những kỉ niệm đẹp, đáng nhớ. Đó là lúc cùng các bạn thả diều, chơi lò cò, chơi ô ăn quan, là lúc cùng các bạn nghịch ngợm, phá phách trên con đường làng. Hay là những kỉ niệm về trận đòn roi từ bố mẹ vì những lần chưa ngoan.

– Khi nhớ về những kỉ niệm thơ ấu đó em thấy trong trái tim mình tràn ngập sự xúc động, bồi hồi, một cảm giác hạnh phúc được lan truyền, bất giác em tự mỉm cười vì một phần kí ức. Những kỉ niệm đó là mảnh ghép đẹp nhất, trân quý nhất của em về những ngày tháng tuổi thơ đã trôi qua.

Đọc văn bản.

1. Nội dung cuộc trò chuyện của hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm.

– Nội dung cuộc trò chuyện của hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm là: trời mưa to, nước sông dâng cao ngập bãi sông, hai anh em Mên và Mon lo lắng cho những chú chim chìa vôi non sẽ bị chết đuối.

2. Chi tiết nào được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon?

– Chi tiết được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon: “anh bảo”. Chi tiết này được lặp lại 4 lần đi kèm với các dữ kiện: mưa to không, nước sông lên có to không, bãi cát giữa sông đã ngập chưa, những con chìa vôi.

3. Thói quen làm tổ và đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê Mên và Mon.

– Thói quen làm tổ và đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê là: vào mùa cạn, những đám rong héo dần làm thành một lớp đệm trên cát, những con chim chìa vôi bay ra bãi cát đẻ trứng.

4. Bầy chim chìa vôi non có bay được vào bờ không?

– Dự đoán: Bầy chim non có bay được vào bờ.

5. Chú ý cử chỉ, lời nói của nhân vật Mên.

– Cử chỉ, lời nói của nhân vật Mên: dứt khoát, người lớn.

6. Khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh.

– Khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh: khi ánh bình minh rọi sáng những hạt mưa trên mặt sông thì một cảnh tượng như huyền thoại hiện ra, từ mặt nước những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên.

7. Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non ở đây có đúng như dự đoán của em không?

– Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non ở đây có đúng như dự đoán của em.

8. Cảm xúc của hai nhân vật Mên và Mon khi quan sát bầy chim chìa vôi non bay lên.

– Cảm xúc của hai nhân vật Mên và Mon khi quan sát bầy chim chìa vôi non bay lên: tất cả vụt im lặng, hai đứa đứng không nhúc nhích, xúc động đến phát khóc khi thấy bầy chim non bay lên và hạ cánh an toàn bên một lùm dứa dại bờ sông.

Sau khi đọc.

Câu 1. Em hãy xác định đề tài và ngôi kể của truyện Bầy chim chìa vôi.

Trả lời:

– Truyện Bầy chim chìa vôi viết về đề tài trẻ em / tuổi thơ và thiên nhiên

– Truyện Bầy chim chìa vôi được kể theo ngôi thứ ba

Câu 2. Chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời nhân vật trong đoạn văn sau:

Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi:

– Anh Mên ơi, anh Mên!

– Gì đấy? Mày không ngủ à? – Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.

Trả lời:

– Lời người kể chuyện: “Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi”, “Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi”.

– Lời nhân vật:

+ Lời của nhân vật Mon nói với Mên: Anh Mên ơi, anh Mên!

+ Lời của nhân vật Mên nói với Mon: Gì đấy? Mày không ngủ à?

Câu 3. Điều gì khiến hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông? Chi tiết nào thể hiện rõ nhất điều đó?

Trả lời:

– Điều mà hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông là việc những con chim chìa vôi non có thể sẽ bị chết đuối

– Sự lo lắng của hai anh em được thể hiện rõ nhất thông qua cuộc trò chuyện của hai anh em lúc nửa đêm: Có lẽ sắp ngập mất bãi cát rồi; Em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất; Thế anh bảo chúng nó có bơi được không?…

Câu 4. Trong cuộc trò chuyện ở phần (2), Mon nói với Mên những chuyện gì? Nội dung cuộc trò chuyện ấy giúp em cảm nhận ra được những nét tính cách nào của nhân vật Mon?

Trả lời:

– Trong cuộc trờ chuyện ở phần (2), Mon đã nói với Mên việc mình lấy trộm con cá bống của bố rồi thả nó vào chỗ cống sông và lo lắng tổ chim sẽ bị ngập rồi Mon đã rủ Mên ra sông để mang chúng vào bờ.

– Qua những câu nói của nhân vật Mon trong lúc trò chuyện với Mên giúp em nhận thấy Mon là một cậu bé có tâm hồn trong sáng, nhân hậu, biết yêu thương loài vật, trân trọng sự sống.

Câu 5. Nêu một số chi tiết miêu tả nhân vật Mên ở phần (3). Em hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát tính cách của nhân vật Mên.

Trả lời:

– Các chi tiết miêu tả nhân vật Mên: “Chứ còn sao”, “giọng thằng Mên tỏ vẻ rất người lớn”, “Phải kéo vào bến chứ, không thì chết”, “Nào xuống đò được rồi đấy”, “Thằng Mên quấn cái dây buộc đò vào người nó và gò lưng kéo.”, “Thằng Mên nói và ngồi thụp xuống. Nó căng mắt nhìn sát mặt sông”,…

→ Từ những chi tiết trên ta có thể thấy Mên mặc dù vẫn còn nhỏ tuổi nhưng đã tỏ ra là một người sống có trách nhiệm, biết suy nghĩ, hành động mạnh mẽ, biết quan tâm mọi thứ xung quanh và cũng là một người yêu động vật và thế giới tự nhiên.

Câu 6. Khi đọc đoạn văn miêu tả khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh, em có ấn tượng nhất với chi tiết nào? Vì sao?

Bài tham khảo 1:

Chi tiết miêu tả cảnh tượng như huyền thoại: những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên là chi tiết em đặc biệt yêu thích nhất. Chi tiết này gây ấn tượng nhờ sự tương phản của hai hình ảnh cánh chim bé bỏng với dòng nước khổng lồ và cảm xúc ngỡ ngàng, vui sướng của anh em Mên, Mon khi thấy bầy chim chìa vôi non không bị chết đuối mặc dù dải cát nơi chúng làm tổ đã chìm trong dòng nước lũ.

Bài tham khảo 2:

Khi đọc đoạn văn miêu tả bãi sông buổi bình minh, em có ấn tượng với chi tiết một chú chim chìa vôi non đã mất đà do đuối sức nhưng nó vẫn kiên cường dùng sức lực của chính bản thân mình để bay lên hòa mình với bầy đàn. Em thích chi tiết đó là bởi vì thông qua chi tiết đó ta vừa có thể cảm nhận thấy vẻ đẹp của thiên nhiên cũng như là sức sống của chú chim chìa vôi. Nó chính là biểu tượng cho sự cố gắng, vươn lên bằng chính sức lực của bản thân mình. Thông qua chi tiết này, con người chúng ta cũng có thể học tập được rất nhiều điều để hoàn thiện bản thân.

Bài tham khảo 3:

Đoạn văn miêu tả khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh thật nên thơ, nhẹ nhàng. Nó đã hằn in trong em những cảm xúc thật khó tả nhưng có lẽ hình ảnh những chú chim chìa vôi con cất cánh bay lên “Từ mặt nước sông, những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên” đã để lại cho em thật nhiều ấn tượng. Chú chim con bé bỏng còn nhiều yếu ớt lại bị nước mưa làm ướt mình nhưng chúng đã đột ngột bứt khỏi mặt nước mặc dù còn nhiều bỡ ngỡ. Ở đây, em nhận thấy được sự đối lập giữa sự nhỏ bé của chú chim chìa vôi và sự rộng lớn, mênh mông của dòng nước. Từ đó, nó đã cho em cảm nhận được sự dũng cảm, mạnh mẽ vượt qua sự khắc nghiệt của thời tiết tìm đến chỗ ở an toàn hơn của những chú chim chìa vôi con nhỏ bé.

Câu 7. Trong đoạn kết của truyện, Mên và Mon hình như không hiểu rõ vì sao mình lại khóc. Em hãy giúp các nhân vật lí giải điều đó.

Trả lời:

– Mên và Mon đã rất lo lắng cho bầy chim chìa vôi non, sợ chúng bị chết đuối khi bãi sông bị ngập hết. Hai anh em đã khóc khi nhìn thấy những chú chim chìa vôi có thể cất cánh bay lên. Hai anh em khóc vì thấy xúc động và đây là những giọt nước mắt của hạnh phúc, của niềm vui. Bởi những chú chim chìa vôi vẫn còn an toàn và đặc biệt hơn là việc hai anh em được tận mắt chứng kiến những chú chim chìa vôi con “đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng, đầu tiên và kì vĩ nhất trong đời chúng.”

Viết kết nối với đọc.

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) kể lại sự việc bầy chim chìa vôi bay lên khỏi bãi sông bằng lời của một trong hai nhân vật Mon hoặc Mên (ngôi kể thứ nhất)

Bài tham khảo 1:

Bầy chim đã bay lên, tôi thấy mặt trời như lên nhanh hơn mọi ngày và mưa đã đột ngột tạnh hẳn. Bỗng một con chim đuối sức, rơi xuống như một chiếc lá. Tôi và anh Mên hết sức lo lắng, hồi hộp. Nhưng rồi khi đôi chân mảnh dẻ và run rẩy của con chim non chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp quyết định, tấm thân bé bỏng của nó vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao. Tôi im lặng như nín thở, chỉ có tiếng đập cánh quyết liệt của bầy chim non. Chúng đã thực hiện xong chuyến bay đầu tiên quan trọng nhất trong đời. Cuối cùng chúng đã hạ xuống bên một lùm dứa dại bờ sông, hai anh em tôi vẫn đứng không nhúc nhích.

Bài tham khảo 2:

Tôi cùng anh Mên đứng một bên để quan sát quá trình những con chim chìa vôi non bay lên cao. Khi bình minh lên soi sáng những hạt cát ven sông thì những cánh chim chìa vôi non bé bỏng, ướt át bứt ra khỏi mặt nước, dương cao đôi cánh bay lên trời cao. Chúng đến phần cao nhất của dải cát, nhảy lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ chưa thật sự cứng cáp. Sau một quá trình đó thì cuối cùng những chú chim chìa vôi non đã bay lên trên bầu trời. Đột nhiên, một chú chim chìa vôi non đã mất đà do đuối sức, đôi cánh của nó dừng lại, rơi như một chiếc lá, thế nhưng nó vẫn kiên cường dùng sức lực của chính bản thân mình để bay lên hòa mình với bầy đàn. Cuối cùng bầy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng đầu tiên trong cuộc đời mình.

Bài tham khảo 3:

Khi bình mình le lói trên mặt sông, cũng là lúc tôi và anh Mên được chứng kiến một cảnh tượng như huyền thoại hiện lên: từ mặt sông những cánh chim bé bỏng à ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước ướt át bay lên. Lúc này tôi và anh im lặng như nín thở cầu mong cho những cánh chim yếu ớt cất lên. Những chú chim non cũng đã hoàn thành chuyến đi đầu tiên của mình, tôi và anh nín thở và không biết chúng tôi đã khóc từ bao giờ. Chứng kiến sự bứt phá mạnh mẽ của chú chim non, tôi thầm nghĩ mình cũng phải mạnh mẽ bứt phá trong chặng đường đời còn lại.