»» Nội dung bài viết:
Biện pháp nói quá
I. Nói quá là gì?
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
II. Tác dụng.
– Nói quá là phép tu từ thường dùng nhằm tạo ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
– Nói quá sử dụng trong khẩu ngữ hàng ngày như lo sốt vó, buồn nẫu ruột, tức sôi máu, vắt chân lên cổ, mệt đứt hơi…
– Không chỉ vậy phép tu từ nói quá còn dùng trong các tác phẩm văn học cụ thể như các bài ca dao, châm biếm, anh hùng ca.
Ví dụ:
– Bài toán khó quá nghĩ nát óc mà không ra. → “Nghĩ nát óc” là phép nói quá.
– Tây Thi có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành. → “nghiêng nước nghiêng thành” là phép nói quá.
– Gần tới kì thi cuối kỳ, Nam lo sốt vó. → “lo sốt vó” phép nói quá.
– Bị điểm kém, Hà khóc như mưa. →“khóc như mưa” phép nói quá diễn tả khóc nhiều.
III. Phân biệt nói quá và nói khoác.
* Giống nhau:
– Đều nói những điều không có thật, nói phóng đại lên.
* Khác nhau:
– Nói quá: nói đúng sự thật (tích cực), là biện pháp cường điệu nhằm gây ấn tượng mạnh, khẳng định, tăng sức biểu cảm. tăng biểu cảm.
– Nói khoác: nói không đúng sự thật (tiêu cực), mục đích khoe khoang là chính. Không những không có giá trị biểu cảm mà còn khiến người khác có thể hiểu nhầm, sai ý nghĩa.
IV. LUYỆN TẬP.
Câu 1:
Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:
a)
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)
b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sượt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.
(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)
c) […] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.
(Nam Cao, Chí Phèo)
Lời giải chi tiết:
a) Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
→ Nhấn mạnh vai trò của sức lao động con người có thể cải tạo tự nhiên mang lại nguồn sống.
b) Em có thể đi lên đến tận trời.
→Nhằm khẳng định không ngại khó, không ngại khổ
c) Thét ra lửa.
→ Thể hiện nhân vật cụ Bá có thế lực, có quyền lực.
Câu 2:
Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) Ở nơi /…/ thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng /…/
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, /…/
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó /…/
e) Bọn giặc hoảng hốt /…/ mà chạy.
Lời giải chi tiết:
a) Ở nơi chó ăn đá, gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng bầm gan tím ruột.
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, ruột để ngoài da.
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó nở từng khúc ruột.
e) Bọn giặc hoảng hồn vắt chân lên cổ mà chạy.
Câu 3:
Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.
Lời giải chi tiết:
Đặt câu với thành ngữ:
– Nàng Kiều trong truyện Kiều của Nguyễn Du có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
– Kẻ trượng phu xưa thường mơ chuyện dời non lấp biển.
– Nhưng việc lấp biển vá trời dành cho kẻ anh hùng hào kiệt.
– Chúng tôi là người chứ đâu phải mình đồng da sắt. Chúng tôi thử hành hạ các ông thế này một buổi xem các ông có chịu nổi không.
– Tôi nghĩ nát óc vần không tìm được đáp số bài toán.
Câu 4:
Tìm năm thành ngữ so sánh dùng biện pháp nói quá:
Lời giải chi tiết:
– Ngáy như sấm.
– Nhanh như chớp.
– Lớn như thổi.
– Đen như cột nhà cháy.
– Khỏe như voi.
Câu 5:
Viết một đoạn văn, hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.
Lời giải chi tiết:
Lan và tôi rất thân nhau, tôi vẫn hay đùa rằng bạn ấy cao như cây chuối hột. Ngày bạn lên đường theo gia đình đi xa tôi chỉ biết chúc bạn bình yên mà nước mắt rơi như mưa. Sau này, dù có phải đi lên đến tận trời, tôi cũng sẽ nhất định tìm gặp lại bạn.
Câu 6:
Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác.
Giống nhau:
– Đều nói những điều không có thật, nói phóng đại lên.
Khác nhau:
– Nhằm gây ấn tượng mạnh, khẳng định, tăng sức biểu cảm.
– Nói khoác là nói những điều không đúng sự thật, không có thật để phô trương, khoe khoang…
